Dlaczego mamy trudności z oszczędzaniem i jak temu zaradzić?

Dlaczego liczba uczestników w PPK jest taka niska? Dlaczego większość polaków nie ma oszczędności?

Przede wszystkim, kontrowersyjna historia OFE (Otwartych Funduszy Emerytalnych), które zostały utworzone w 1999 roku, ale następnie zlikwidowane w 2014 roku, pozostawiła negatywne skojarzenia związane z inwestowaniem na rynku finansowym. Wiele osób straciło znaczne sumy pieniędzy poprzez ich przeniesienie do ZUS, a wiele innych doświadczyło niskich stóp zwrotu. Oczywiście, wraz z likwidacją OFE, przepisy dotyczące ubezpieczeń emerytalnych w Polsce uległy zmianie, ale nacjonalizacja środków, nadal wpływana opinię Polaków o inwestowaniu i oszczędzaniu.

W latach 2010-2018 polisy na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym były popularnym produktem sprzedawanym przez Banki, łączącym w sobie elementy ubezpieczenia na życie oraz inwestycji. Osoba ubezpieczona opłaca składki, które są inwestowane przez towarzystwo ubezpieczeniowe w fundusze inwestycyjne. Uczestnik ma możliwość wyboru spośród kilku profilów inwestycyjnych, które różnią się poziomem ryzyka i oczekiwanym zyskiem. Ale przede wszystkim to jest produkt dedykowany dla osób, które chcą się ubezpieczyć i dodatkowo oszczędzać przez długi okres czasu.

Korzyścią z posiadania polisy na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym jest możliwość osiągnięcia wyższego zwrotu z inwestycji niż w przypadku tradycyjnego ubezpieczenia na życie. Ponadto, polisa na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym może być wykorzystana jako forma oszczędzania na emeryturę, ze względu na długoterminowy charakter inwestycji. Natomiast brak zrozumienia celu produktu (ubezpieczenie na życie) i ogromne opłaty za zarządzanie jak i opłaty likwidacyjne

Dodatkowo, przypadki Ambergold i podobne, które były oszukańczymi schematami inwestycyjnymi, dodatkowo utwierdziły Polaków w przekonaniu, że inwestowanie i oszczędzanie wiążą się z ryzykiem oszustwa. W efekcie, wiele osób zdecydowało się na całkowite zrezygnowanie z inwestycji finansowych, co jest niekorzystne dla długoterminowego planowania finansowego.

Wreszcie, polski system edukacji finansowej nie jest jeszcze na odpowiednim poziomie, co dodatkowo pogarsza sytuację. Znaczna część Polaków nie posiada wystarczającej wiedzy w zakresie finansów osobistych i inwestycji, co utrudnia podejmowanie świadomych decyzji dotyczących oszczędzania i inwestowania. W rezultacie, wiele osób po prostu nie widzi sensu w podejmowaniu ryzyka związanego z inwestycjami, co utrudnia oszczędzanie i osiąganie długoterminowych celów finansowych. Główne powody braku zaufania do systemu:

1. Brak zaufania do systemów emerytalnych – kontrowersje związane z OFE w przeszłości pozostawiły negatywne skojarzenia związane z inwestowaniem na rynku finansowym. W konsekwencji, wiele osób w Polsce ma trudności z zaufaniem instytucjom finansowym, w tym także PPK.
2. Niskie zarobki – Polska jest jednym z krajów o najniższych wynagrodzeniach w Europie, co utrudnia oszczędzanie. Wielu pracowników ma niewielką możliwość oszczędzania, co jest szczególnie trudne w przypadku niskich wpłat do PPK, które stanowią tylko 3,5% wynagrodzenia brutto.
3. Nieznajomość tematu – W Polsce nadal brakuje wystarczającej edukacji finansowej, a wiele osób nie wie, jak działają PPK i jakie są ich korzyści. Brak wiedzy finansowej utrudnia podejmowanie świadomych decyzji dotyczących oszczędzania i inwestowania, co prowadzi do niskiego zainteresowania PPK.
4. Krótki okres oszczędzania – W PPK oszczędza się przez okres około 35 lat, co oznacza, że korzyści z inwestycji będą widoczne dopiero w dalekiej przyszłości. W Polsce jest jednak wiele ważnych wydatków, na które trzeba wydawać pieniądze, co utrudnia oszczędzanie na emeryturę.
5. Konkurencja z innymi wydatkami – Polacy często podejmują decyzje o wydatkach, które przynoszą im bardziej natychmiastowe korzyści, na przykład na wakacje, zakupy czy samochody. Oszczędzanie na emeryturę wydaje się być daleką perspektywą, która nie jest na pierwszym miejscu w hierarchii wydatków.

Z mojej perspektywy edukacja finansowa jest kluczowa dla zachęcenia ludzi do oszczędzania, szczególnie jeśli chodzi o emeryturę. W Stanach Zjednoczonych, przy wdrażaniu popularnego planu emerytalnego 401k, wiele firm korzysta z pomocy doradców finansowych, którzy pomagają pracownikom zrozumieć korzyści płynące z oszczędzania na emeryturę i wybrać najlepsze opcje inwestycyjne. Przykłady takich firm to na przykład Boeing czy IBM, które oferują swoim pracownikom sesje edukacyjne prowadzone przez doradców finansowych, gdzie pracownicy mogą zasięgnąć porady dotyczącej swoich finansów. W Polsce również wiele firm oferuje swoim pracownikom podobne programy edukacyjne, ale wciąż jest to rzadkość. Wdrożenie programów edukacyjnych wspomaganych przez doradców finansowych może pomóc Polakom zrozumieć skomplikowany system emerytalny i zmotywować ich do oszczędzania na przyszłość.